ทำความรู้จักกับเฟิร์น"กระเช้าสีดา"

เฟิร์นสกุลชายผ้าสีดา Platycerium (plat-ee-sir-ee-um แพล๊ท-ตี-เซอ-รี-อัม) ในบ้านเรา ภาคใต้เรียก "ชายผ้าสีดา" ภาคอีสาน เรียก "กระเช้าสีดา" หรือ"สไบสีดา" และภาคเหนือเรียก "ห่อข้าวสีดา" หรือ "หัวเฒ่าย่าบา"
ชื่อ "สีดา" นี้เป็นชื่อของนางเอกในวรรณคดีเรื่องรามเกียรติ์ ในขณะที่ทางต่างประเทศเขาไม่มีตัวละครแบบเรา จึงตั้งชื่อเปรียบกับเขาของกวาง ที่แตกเป็นแฉก หรือเปรียบเป็นมงกุฏของนางฟ้า
ชื่อสกุล Platycerium มาจากคำในภาษากรีกว่า platys+kera (platy แปลว่า broad เป็นแผ่น และ keras แปลว่า horn เขาของสัตว์) นอก จากนี้ ยังมี นิทานเพื้นบ้านของคนไทย ในดินแดนประเทศจีนปัจจุบัน เล่าเกี่ยวกับเฟินชายผ้าสีดาอีกด้วย เฟินชายผ้าสีดา เป็นเฟินที่มีเสน่ห์ มีลักษณะที่แตกต่างจากเฟินทั่วไป จัดอยู่ในจำพวกไม้อากาศ ในธรรมชาติพบเกาะอยู่ตามคาคบไม้ แต่ไม่ได้เป็นไม้กาฝาก เพียงขอเกาะอาศัย เพื่อรับแสงแดดและลม หรืออาจพบเกาะอยู่ตามโขดหิน หน้าผาหิน ก็มี พบอยู่ในเป่าเขตร้อนและกึ่งร้อนทั่วโลก ด้วยเสน่ห์น่าหลงไหลของเฟินชายผ้าสีดา จึงเป็นที่นิยมนำมาปลูกประดับสถานที่ กำแพงบ้าน หรือกระถางแขวน กระเช้าแขวน หรือเกาะบนต้นไม้ใหญ่ในสวน


+++++++++เข้าชมเว็บไซต์ได้ที่ http://greenlover.tht.in+++++++++++++++

กระเช้าสีดาสายพันธุ์ต่างๆ


1)สายม่าน
Platycerium coronarium (J.G. Koen.ex. Muell) Desv.
ชื่อสามัญ : Disk Staghorn, Crown Staghorn
ชื่ออื่น : สายม่าน สายวิสูตร (ชื่อทางการค้าใน กทม.) กระจาด กระปรอกกระจาด (ชลบุรี) กระปรอก (ใต้) หัวสีดา ห่อข้าวสีดา หัวอีโบ(อีสานใต้และตะวันออก)
เฟินชายผ้าสีดาชนิดนี้ ในต่างประเทศย่องยกให้เป็นชายผ้าสีดาชนิดที่สวยงามที่สุดในโลก

ถิ่นกำเนิดอยู่ในอาเซียน ในธรรมชาติมักพบเกาะอาศัยอยู่ตามลำต้นไม้ใหญ่ ู่ในป่าโปร่ง ที่ระดับความสูงปานกลางจากระดับน้ำทะเล กระจายพันธุ์อยู่ใน ไทย ลาว เขมร มาเลเซีย พม่า เวียดนาม ฟิลิปปินส์ ในบ้านเราพบมากทางภาคตะวันออกและภาคใต้ หนองคาย นครพนม อุบลราชธานี ปราจีนบุรี สระแก้ว ชลบุรี ระยอง จันทบุรี ตราด ภาคใต้ พบตามสวนยางและป่าดิบชื้นที่ กระบี่ ตรัง พังงา ภูเก๊ต นครศรีธรรมราช ยะลา สตูล





2) เขากวาง ( ตั้ง )

Platycerium ridleyi H. Chris.
ชื่ออื่น : ชายผ้าสีดา-กระเช้าเขากวาง (ตั้ง)
กระเช้าเขากวาง เป็นเฟินชายผ้าสีดาอีกชนิดหนึ่ง ชื่อชองชนิด ตั้งให้เป็นเกียรติแก่นักพฤกษศาสตร์ J. Ridley ที่เข้ามาทำการสำรวจเฟินในมาเลเซียและเขียนหนังสือ ชื่อ "Ferns of The Malaysia"

เฟิร์นชนิดนี้ มักพบเกาะอาศัยอยู่ตามต้นไม้ใหญ่ ที่ระดับความสูงจากพื้นดินมากกว่า 20 ม. ขึ้นไป เป็นเฟินที่ชอบอากาศถ่ายเทสะดวก และต้องการแสงมาก พบที่ ชุมพร สุราษฎร์ธานี นราธิวาส ลงไปมาเลเซียและอินโดนีเซีย

ในธรรมชาติ เฟินชนิดนี้จะอาศัยอยู่ร่วมกับมด ด้วยลักษณะของกาบใบที่ห่อหุ้มกิ่งไม้อย่างแน่น เป็นร่องไขว้ไปมา ทำให้เกิดช่องว่างภายในจำนวนมาก เหมาะที่มดจะเข้าไปอาศัยทำ รังหลบแดดกันฝนได้เป็นอย่างดี มดผู้อยู่อาศัยจะคาบเอาเศษอาหาร เศษดิน เศษอินทรีย์วัตถุต่างๆ เข้ามาในรัง อีกทั้งมูลที่มดขับถ่ายออกมา เหล่านี้ จะกลายเป็นปุ๋ยให้แก่เฟิน อีกทั้งมดยังคอยกำจัด หรือขับไล่แมลงอื่นๆ ที่จะมากัดกินหรือทำลายต้นเฟินด้วย ด้วยลักษณะเช่นนี้ เป็นการอาศัยอยู่ร่วมกัน แบบพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน ได้ประโยชน์ร่วมกัน

การปลูกเลี้ยง : จากลักษณะโครงสร้างของต้นและสภาพของถิ่นที่อยู่อาศัยในธรรมชาติ ทำให้เราทราบได้ว่า เฟินชนิดนี้ ต้องการความชื้นสูงหรือมีไอน้ำมากในบรรกาศรอบๆ ต้น อีกทั้งยังต้องการแสงมากด้วย แต่ไม่ชอบปริมาณน้ำมาก
การให้น้ำ : ต้องดูแลเรื่องปริมาณน้ำและความชื้นอย่างสม่ำเสมอ ไม่ควรรดน้ำชุ่มโชกมากเกินไป โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ไม่ควรกรอกน้ำใส่เข้าไปภายในระบบรากที่ใบกาบที่ห่อ เพราะจะทำให้ต้นอ่อนแอ ใบเน่าได้ง่ายโดยเชื้อแคงเกอร์ จึงควรพรมน้ำเป็นละอองฝอยให้เปียกทั่วแต่เพียงภายนอก และให้ฝอยละอองน้ำตกลงที่บนใบเขา ให้น้ำไหลรวมกันเข้าไปตามร่องน้ำที่ก้านใบ ซึ่งเป็นจังหวะพอดีตามธรรมชาติ
รวมถึงการจัดสภาพแวดล้อมที่ปลูกเลี้ยง ให้มีความชุ่มชื้นอยู่สม่ำเสมอ

+++++++++เข้าชมเว็บไซต์ได้ที่ http://greenlover.tht.in+++++++++++++++

3)หูช้างไทย Platycerium holttumii

ชื่ออื่น : กระเช้าสีดา, ข้าวห่อพญาอินทร์ ชายผ้าสีดา-หูช้าง* (* ชื่อทางการค้า ใน กทม. ตั้งกันเอง)

กระเช้าสีดา-หูช้างไทย มีถิ่นกำเนิดในไทย ลาว และเวียดนาม พบทั่วไปทั่วทุกภาคของบ้านเรา แต่พบมากทางภาคเหนือและอีสาน เป็นเฟินชายผ้าสีดาขนาดใหญ่ มักพบอาศัยอยู่ตามคาคบไม้ขนาดใหญ่ระดับสูง 7-10 ม. จากพื้นดิน ในป่าดิบแล้งเฟินชนิดนี้ ผู้คนในเมืองจำนวนมาก โดยเฉพาะใน กทม. นิยมหามาปลูกเลี้ยงกันมาก นิยมปลูกเลี้ยงติดไว้บนต้นไม้ ทำให้ดูเหมือนป่าธรรมชาติ ได้ใกล้ชิดธรรมชาติ แต่ส่วนมาก หรือเกือบทั้งหมดก็ว่าได้กระเช้าสีดาที่หามาปลูกกันนั้น เป็นต้นที่เก็บจากป่าธรรมชาติ ที่ชาวบ้านเข้าไปเก็บเอาออกมาขาย และด้วยความนิยอย่างมแพร่หลายมากนี้เอง ทำให้กระเช้าสีดามีโอกาส สูญพันธุ์จากป่าธรรมชาติ เพราะ เก็บออกมาตั้งแต่ต้นเล็กกว่าฝ่ามือ ไปจนถึงขนาดใหญ่ถึง 2 ม. ก็มี ประกอบกัน เฟินชนิดนี้ เจริญเติบโตช้ามาก ขนาดต้นกว้างเท่าฝ่ามือ 10 ซ.ม. อายุก็ราว 3 ปีเข้าไปแล้ว และกว่าจะโตได้ขนาดต้นสัก 50 -60 ซ.ม. ยิ่งต้องใช้ระยะเวลานานหลายปี

ลักษณะทั่วไป : ทั่วทั้งต้นสีเขียวปนน้ำเงิน มีขนนวลขาวปกคลุมทั่ว ใบแข็งหนาเป็นมัน เหมือนหนัง ลำต้นเป็นแท่งเหง้าแบบแท่งดินสอ ฝังตัวอยู่ในระบบรากและใบกาบห่อหุ้ม โผล่ออกมาแต่ตายอด ที่ยอดเหง้าปกคลุมแน่นด้วยเกล็ดยาว รูปขอบขนาน ปลายสอบแหลม เกล็ดมีขนาดใหญ่ได้ถึง 15 x 1.5 ม.ม. ขอบเกล็ดหยักเป็นซี่ฟันที่ยอดเหง้า เป็นส่วนที่สำคัญที่สุด หากยอดเหง้าถูกทำลาย อาจทำให้ต้นตายได้ เพราะกระเช้าสีดาไม่แตกหน่อใหม่ที่ปลายราก แบบชายผ้าสีดาบางชนิด

การปลูก : ปลูกเลี้ยงและดูแลง่าย เจริญเติบโตได้ตลอดปี หากได้รับความชื้นสม่ำเสมอตลอดและอุณหภูมิไม่ต่ำจนถึงหนาวเย็น การปลูก เหมาะปลูกติดกับลำต้นหรือกิ่งไม้ใหญ่ๆ ต้นไม้ยืนต้นขนาดใหญ่ หรือปลูกติดตอไม้ ชอบแสงแดดรำไรถึงแสงแแดมาก มีความชุ่มชื้นในอากาศสูง ไม่ควรรดน้ำเข้าไปที่นะบบรากมากๆ จะทำให้ต้นเน่าง่าย ควรเว้นช่วงระยะให้รากแห้งบ้าง โดยเฉพาะหน้าฝน หากฝนชุก จึงควรปลูกเลี้ยงให้ได้แสงแดดอย่างน้อยครึ่งวัน เพื่อให้แดดช่วยทำให้น้ำระเหยไปได้เร็ว

การขยายพันธุ์ : กระเช้าสีดา-หูช้างไทย เป็นต้นเดี่ยว ไม่แตกหน่อต้นใหม่ การขยายพันธุ์จำเป็นต้องอาศัยงอกจากสปอร์ใหม่เสมอสำหรับการเพาะสปอร์ ต้องใช้ระยะเวลานานพอสมควร กว่าจะได้ต้นขนาดสัก 1-2 นิ้ว อาจจะต้องใช้เวลามากกว่า 1-2 ปี และเมื่ออายุต้นเข้าปีที่ 3 ต้นจะเติบโตเร็วมาก ใบกาบใหม่จะขยายใหญ่เร็วมาก

+++++++++เข้าชมเว็บไซต์ได้ที่ http://greenlover.tht.in+++++++++++++++

4)ปีกผีเสื้อ Platycerium wallichii
ชื่อสามัญ Indian Staghorn Fern ชื่ออื่น : ห่อข้าวสีดา ห่อข้าวย่าบา ตองห่อข้าวย่าบา หัวเฒ่าอีบา กระฌอโพน่า กระปรอกหัวหมู กระปรอกใหญ่ ปีกผีเสื้อ (กทม)


เฟิร์นปีกผีเสื้อP. wallichii เป็นเฟินชายผ้าสีดาที่สวยงามมากอีกชนิดหนึ่ง จัดเป็นเฟินชายผ้าสีดาที่มีขนาดเล็ก เมื่อเทียบกับอีก 3 ชนิดที่พบในบ้านเรา และอาจจัดเป็นดัชนีของป่าเบญจพรรณได้ด้วย
ห่อข้าวสีดา P. wallichii มักพบในบริเวณป่าโปร่งๆ ได้รับแสงแดดเพียงพอ ถึงแดดครึ่งวัน จึงจะเจริญเติบโตได้ดี อีกทั้งยังต้องการอากาศเย็นชื้นในบางช่วงของปี มีการพักตัวหยุดการเจริญเติบโตในหน้าแล้งนานหลายเดือน โดยทุกส่วนจะแห้งและเปลี่ยนเป็นสีน้ำตาล ใบชายผ้าจะเหี่ยวและบิดม้วนเป็นเกลียว ดูราวกับว่ามันตายไปแล้ว จวบจนฤดูฝนใหม่มาถึง ใบชายผ้าที่เหี่ยวนั้น จะคลี่ออกและเขียวสดขึ้นมาดังเดิม และเริ่มผลิใบรุ่นใหม่ออกมาอีกครั้ง

ลักษณะทั่วไป : เป็นเฟินชายผ้าสีดาต้นเดี่ยว ไม่แตกหน่อ มีขนาดกลาง หากอยู่ในป่าธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ อาจพบต้นขนาดใหญ่ได้ ลำต้นเหง้าเป็นแท่งเลื้อยสั้น ปกคลุมแน่นด้วยเกล็ดแข็ง เกล็ดเป็นเส้นยาว สีน้ำตาลเข้ม บริเวณกลางเกล็ดสีอ่อน ทั่วทั้งต้นมีขนนุ่มสั้นทั่วไป ขนสีขาวนวล ใบหนานุ่มมือ เส้นใบปูดนูน มองเห็นได้ชัดเจน

การปลูกเลี้ยง : ต้องการแสงแดดรำไรถึงแสงมาก ความชุ่มชื้นในบรรยากาศควรสัมพันธ์กับแสง กล่าวคือ หากแสงน้อย ควรให้น้ำแต่น้อย ให้แค่พอมีความชื้น และหากแสงมาก ควรให้น้ำและความชื้นมากตามด้วย ประกอบกับ ต้องปล่อยให้มีช่วงที่ระบบรากมีโอกาสแห้งบ้าง หากระบบรากเปียกแฉะตลอด ติดต่อกันหลายวัน อาจจะทำให้ต้นเน่าและตายได้

การขยายพันธุ์ : ชนิดนี้ ไม่แตกหน่อ อาศัยสปอร์เท่านั้น อีกทั้งสปอร์มีอายุสั้น ต้องรีบเพาะทันทีเมื่อเก็บสปอร์แก่มา บางคนแนะนำ ให้ตัดใบที่มีสปอร์แก่มา แล้วเก็บใสห่อกระดาษเอาไว้ นำไปแช่เย็น จะช่วยยืดอายุของสปอร์ให้เก็บได้ยาวนานขึ้น
+++++++++เข้าชมเว็บไซต์ได้ที่ http://greenlover.tht.in++++++++++